θανάσης παπακωνσταντίνου σωκράτης μάλαμας - με στόμα που γελά

  

Σαν έρμαιο γυρίζω με το ζητιανόξυλό μου

ψάχνοντας στεριά.

Θ.Π.

  Η κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από κάποιες προσωπικότητες. Ανάλογα πάντα και σε ποιον τομέα ψάχνεις και ενδιαφέρεσαι. Ας πάρουμε τον μουσικό σε αυτή την περίπτωση. Σ' αυτόν τον τόπο που ζούμε και δρούμε, ευτυχώς, τα τελευταία εκατό χρόνια και βάλε μεγάλες φωνές γυναικείες και ανδρικές και σπουδαίοι συνθέτες έχουν χαράξει χρυσές στιγμές στην μουσική μας ιστορία. Ξεκινώντας από την παράδοση, μετά οι ρεμπέτες, αργότερα τα λαϊκά άσματα και τα ελαφρολαϊκά και σιγά σιγά όλο αυτό εξελίσσεται και ανανεώνεται από παγκόσμιες επιρροές (έχουμε την ευλογία να κατοικούμε στο σταυροδρόμι ανατολής και δύσης και ταυτόχρονα πολύ κοντά στον ζηλευτό πολιτισμό της Αφρικής με αποτέλεσμα να δεχόμαστε αν όχι όλες, τις περισσότερες πολιτιστικές ρίζες του κόσμου) που δημιουργούν το σημερινό εναλλακτικό και “έντεχνο”τραγούδι. Μέσα σε όλα αυτά φυσικά διαμορφώνεται και ο στίχος. Η απλότητα και το βάθος των λαϊκών πονημάτων και της παράδοσης συναντούν την ποίηση και το λόγιο στοιχείο ανοίγοντας καινούριες πόρτες και προτείνοντας καινούριες ιδέες και θεματολογίες.

  Όλος αυτός ο πρόλογος, λοιπόν, είναι για να μπορέσω να εντάξω δύο ονόματα της σύγχρονης ελληνικής μουσικής στην ιστορία της. Ο λόγος για τον Θανάση Παπακωνσταντίνου και τον Σωκράτη Μάλαμα.

  Θα μείνουμε στον Θανάση γιατί οι δημιουργίες του δίσκου που θα μιλήσουμε παρακάτω είναι δικές του.

  Αρχής γενομένης του Θεοδωράκη και του Χατζιδάκι που μελοποίησαν πρώτοι μεγάλους Έλληνες ποιητές, πολλοί αργότερα το επιχείρησαν και το επιχειρούν άλλοι με επιτυχία και άλλοι όχι. Κάποιοι όμως είναι οι ίδιοι ποιητές. Δεν θα πάμε στους στιχουργούς που αφιερώνονται εξ ολοκλήρου στον λόγο, αλλά στους τραγουδοποιούς που αναλαμβάνουν την ευθύνη όλου του τραγουδιού. Ο Θανάσης είναι ένας από αυτούς που οι στίχοι του είναι ποίηση. Κι αυτό γιατί τα θέματά του μιλούν για όλους. Μιλούν για τον έρωτα, τον θάνατο, για ανθρώπινες τραγωδίες, για την ζωή, για τον φόβο. Οι λέξεις δεν κλείνονται στον εαυτό τους, δεν περιορίζονται σ' έναν συγκεκριμένο χώρο αλλά διασκορπίζονται σε όλες τις ψυχές σπάζοντας όλους τους φραγμούς. Κατασκευάζουν μια ονειρική κατάσταση (όπως συμβαίνει στην “Τράτα”), ένα μαγικό σύμπαν όπου ζουν “κάτι όντα περίεργα κι ωραία” που γελούν μπρος στον θάνατο και στον φόβο τους γι' αυτόν κι αυτό γίνεται κάλεσμα και γλέντι για τις άλυτες απορίες και το άγνωστο της ζωής. Ο ίδιος όταν -σπάνια- δανείζεται στίχους, συνήθως είναι ποιητών.

  Από την πρώτη στιγμή που διάβασα ότι ετοιμάζουν δίσκο με τον Σωκράτη η ανυπομονησία μου φυσικά ήταν μεγάλη, όπως νομίζω και ολονών των θαυμαστών τους. Τον Νοέμβρη που μας πέρασε ο Σωκράτης ανέβηκε Θεσσαλονίκη για πέντε εμφανίσεις. Συγκεκριμένα πέντε Σάββατα. Είχα κλείσει να πάω το δεύτερο και το τελευταίο. Θυμάμαι ότι μόνο απ' την εισαγωγή του “Σκέψη μου ξημερωμένη” (το “Αγρίμι” όπως το ονομάσαμε εμείς αφού δεν ξέραμε τον τίτλο) σκέφτηκα ότι αυτό που μας περιμένει είναι κάτι πολύ καλό. Δεν έπεσα έξω. Μετά “Το ζητιανόξυλο” που με συγκίνησε από το πρώτο κιόλας άκουσμα και τώρα πια παίζει στο repeat καθημερινά. Ύστερα “Η Καλύβα” ή “Οι παμπόνηρες σπηλιές” όπως το ξέρουμε τόσα χρόνια από μια πρόχειρη live ηχογράφηση με την φωνή του Γιώργου Μιχαήλ, όπου είπα ότι αυτά τα τραγούδια θα αγαπηθούν. Εγώ τα λάτρεψα από την πρώτη νότα. Όμως ένας δίσκος δεν έχει μόνο τρία τραγούδια. Και ο συγκεκριμένος έχει δεκατρία.

  “με στόμα που γελά”. Έτσι με μικρά γράμματα όπως και τα ονόματα των δύο πρωταγωνιστών θανάση και σωκράτη. Ο δίσκος ανοίγει μ' ένα σπαρακτικό ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη μελοποιημένο, φυσικά, από τον Θανάση που τιτλοφορείται “Στα πόδια της”. Ακολουθεί ο “Ρίλκε” από το οποίο προέρχεται και ο τίτλος του δίσκου και συγκεκριμένα από το ρεφρέν του τραγουδιού που αποτελεί αντιστροφή-διασκευή του ποιήματος του Ράινερ Μαρία Ρίλκε “Επίλογος”. Ο Ρίλκε για μένα συγκαταλέγεται στους πέντε πιο αγαπημένους μου ποιητές. Έτσι ήταν συγκίνηση να ακούσω ένα τραγούδι βασισμένο σε αυτόν τον μεγάλο Γερμανό ποιητή. Τρίτο τραγούδι “Είχα τον κήπο της Εδέμ” και τώρα δε μου φτάνει... Μετά “Η Καλύβα”που σε κάνει να σηκωθείς και να χορέψεις ακόμα κι αν δεν έχεις ξαναχορέψει και δεν ξέρεις τι πάει να πει χορός. “Η Απόδραση” που θυμίζει λίγο “Αποσπερίτη” στην μουσική και ίσως και θεματικά αφού και τα δύο αγγίζουν τον άνθρωπο, τη ζωή του και τα όνειρά του. Μετά την “Σκέψη μου ξημερωμένη” ακούγονται οι “Γυναίκες” μόνο με το λαούτο του Θανάση και την φωνή του Σωκράτη, τραγούδι που είναι στηριγμένο στο ποίημα του Hermann Hesse “Γυναίκες αγαπώ...”. Ακολουθεί το αγαπημένο που πια “Ζητιανόξυλο” κι ύστερα οι “Κάρτες” που παίζονται εδώ και πολλά χρόνια από τον Θανάση στις συναυλίες του και τώρα πήραν την θέση τους και σε δίσκο. Το δέκατο τραγούδι επηρεασμένο από την τραγική ιστορία της Μικρής “Τάλα” που είδε τον πατέρα της να πεθαίνει μπροστά στα μάτια της πριν μερικά χρόνια ενώ προσπαθούσαν μαζί με άλλους μετανάστες να διασχίσουν τον Έβρο. Κι εκείνο το τρομερό ρεφρέν “Τάλα, δεν είσαι κανενός,/ Τάλα, είσαι του κόσμου όλου·/ στάχτη στα μάτια του θεού και/ μες στο λαρύγγι του διαβόλου.”. Ύστερα η επανεκτέλεση της “Λάθος μοιρασιάς” που είναι σε στίχους Ανδριανής Διαγουμάς και που πρώτη ερμήνευσε η Μελίνα Κανά στον δίσκο “Λάφυρα” που είχε κάνει μαζί με τον Θανάση, αλλά το τραγούδι πέρασε σχεδόν απαρατήρητο. Πρωτελευταίο το “Μείνε κοντά μου” που πολλοί αναρωτιόμαστε αν όντως το έχει γράψει ο Θανάσης αυτό ή αν έπαθε Μάλαμα και ο δίσκος κλείνει με την “Τρυφερή σκιά” που είναι όνομα και πράγμα.

Δεν θέλω να πω περισσότερα λόγια για τα τραγούδια. Αγοράστε τον δίσκο και ακούστε τα. Αυτό έχω μόνο να πω. Και για να τελειώσω αυτό που ξεκίνησα, ο Θανάσης και ο Σωκράτης επιβεβαιώνουν με αυτόν τον δίσκο το μεγαλείο τους, προσφέρουν για άλλη μια φορά αφειδώς το μουσικό και πνευματικό τους σύμπαν και επισφραγίζουν την θέση τους στους μεγάλους Έλληνες συνθέτες και τραγουδοποιούς της εποχής μας και εν γένει της ιστορίας μας. Να 'μαστε καλά να τους απολαύσουμε το καλοκαίρι μαζί με τα καινούρια τους τραγούδια αγκαλιά με μπύρες, κρασιά, έρωτες, όνειρα και του κόσμου το μυστήριο “κόβοντας όλα τα σκοινιά που μας κρατούν στο χώμα,/ που μας κρατούν και στη φωτιά δεν πέσαμε ακόμα.”.

  Καλή μας αντάμωση!

Θανάσης Πάνου
Ο δίσκος του Θανάση Παπακωνσταντίνου με ερμήνευτή τον Σωκράτη Μάλαμα "με στόμα που γελά", κυκλοφορεί από την ΑΧΟΣ σε διανομή MLK.