Σωκράτης Μάλαμας: Μια αράχνη σε ακατοίκητο ουρανό

Θα προσπαθήσω να περάσω από τα χρόνια

όπως περνάει από το δρόμο ένα παιδί

φάλτσα σφυρίζοντας και με λυτά κορδόνια

θα φτάσω απέναντι να κλείσω τη γιορτή.

Οδυσσέας Ιωάννου 

  Οι επιρροές της εφηβείας είναι οι σημαντικότερες στη ζωή ενός ανθρώπου. Αυτό το καταλαβαίνω τώρα που έχω αποστασιοποιηθεί έστω και λίγο από αυτήν. Οι μουσικές, τα βιβλία, οι ταινίες, οι άνθρωποι, το εξωτερικό περιβάλλον, οι καταστάσεις κι εν γένει όλα όσα συμβαίνουν στην δύσκολη μα και γλυκιά αυτή περίοδο της ζωής, χτίζουν τις βάσεις για τις μετέπειτα επιλογές και συνήθειες. Βεβαίως τίποτα δεν είναι απόλυτο, αλλά έχω την εντύπωση πως στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό συμβαίνει.

  Επίσης στην εφηβεία ψάχνεις τρόπους να εκφραστείς. Ψάχνεις λόγια, κινήσεις και νεύματα μέσα από ρεύματα, προτάσεις και απαρνήσεις. Κρατάς ό,τι σε συντροφεύει και μιλάει αντί για σένα και για σένα.

  Καθ' όσον η μουσική αποτέλεσε για μένα την κύρια ενασχόληση από την ηλικία των 10-11 ετών, δεν θα μπορούσε να περάσει από μέσα μου χωρίς να σηκώσει φουρτούνες, να γαληνέψει φλόγες και παλίρροιες και να ξυπνήσει άγνωστα μέχρι τότε σκιρτήματα. Αυτή η, ίσως, αρχαιότερη μορφή τέχνης με την σαγηνευτική και ακατάληπτη υφή της, που έχει διεισδύσει στις καρδιές όλων των ανθρώπων, πλούσιων και φτωχών, ελεύθερων και φυλακισμένων, απελπισμένων και αισιόδοξων, με τις άπειρες μελωδίες της και τις λέξεις που την αγκαλιάζουν, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη από οποιονδήποτε πόρο του σύμπαντος.

  Τον Σωκράτη Μάλαμα οι περισσότεροι άνθρωποι τον συνδέουν άμεσα με την “Πριγκιπέσσα” μόλις ακούσουν το όνομά του. Έπειτα έρχεται στον νου το “Στα είπα όλα”, που δεν έχει κιόλας γραφτεί από τον ίδιο.

  Αυτά έρχονταν και στο δικό μου μυαλό πριν μερικά χρόνια. Μέχρι που άρχισα ενστικτωδώς να αναζητώ και άλλα τραγούδια του. Θέλοντας να ανακαλύψω για ποιο λόγο τον είχαν όλοι ως το παράδειγμα του ποιοτικού ελληνικού τραγουδιού. Η αναζήτησή μου ξεκίνησε από το διαδίκτυο, αλλά σύντομα, λόγω του πάθους της συλλογής δίσκων που μόλις ξεκινούσε, δεν έμεινα εκεί. Αγόρασα όλους τους δίσκους του Σωκράτη δίχως να γνωρίζω τι τραγούδια περιείχαν. Άρχισα να τα βάζω ένα ένα στο στερεοφωνικό. Κι εκεί μέσα στο εφηβικό μου δωμάτιο άρχισαν όλα να μοιάζουν διαφορετικά...

  Ο πρώτος δίσκος του Σωκράτη που αφοσιώθηκα στην ακρόασή του ήταν ο “Λαβύρινθος”. Με τραγούδια όπως “Ο κήπος” με τον στίχο-μαχαιριά “κι όποιος κοιμάται μοναχός/ κάνει πως δεν τον νοιάζει”, το “Άσε τα ψέματα”, το “Είναι σκοτάδι” ( ψυχή που δεν αμάρτησε/ ποτέ της δεν αγιάζει), το “Ευτυχείς, λυπημένοι και πότες” που μόνο ο τίτλος του σε ταξιδεύει σε παραθαλάσσια καπηλειά γεμάτα κρασί, καπνό και δυο νότες και το “Μισή πίστη”που μέχρι και σήμερα είναι ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια. Με θυμάμαι να κάθομαι στην καρέκλα του γραφείου μου με το βιβλιαράκι των στίχων στα χέρια μου και να κοιτάζω τα δέντρα να χορεύουν στο παράθυρο, θαρρείς και έπιαναν τον ρυθμό. Τον Σωκράτη να τραγουδάει κι εμένα να ανακαλύπτω καινούρια περάσματα και καταφύγια.

  Ύστερα οι “Ασπρόμαυρες Ιστορίες”. Ο πρώτος δίσκος του Σωκράτη που κυκλοφόρησε το 1989 και ηχογραφήθηκε στο στούντιο Αγροτικόν του Νίκου Παπάζογλου που τον ανακάλυψε. Από τον πρώτο αυτόν δίσκο του Σωκράτη δεν μπορώ να ξεδιαλέξω τραγούδια. Αν το κάνω θα αδικήσω τα υπόλοιπα. Είναι από τους δίσκους που έχουν παίξει περισσότερο στα ηχεία μου και όλα τα τραγούδια του έχουν κάτι να μου πουν. Πάντα. Ίσως λίγο περισσότερο το “Καληνύχτα” με εκείνον τον στίχο που με βρήκε απροετοίμαστο: Καληνύχτα μαλάκα η ζωή έχει πλάκα...

  Ο τρίτος και τελευταίος δίσκος που θα αναλύσω είναι το “Πέρασμα”. Επίσης ένας δίσκος που έχει παίξει πάρα πολύ στο στερεοφωνικό μου. Η μουσική του Σωκράτη και οι στίχοι, για πρώτη και μοναδική φορά, αποκλειστικά του Άλκη Αλκαίου. Μου είναι πάλι δύσκολο να ξεδιαλέξω τραγούδια που με επηρέασαν περισσότερο, αλλά εδώ θα προσπαθήσω να το κάνω. Οι “Βραδυνές περιπολίες” με τον στίχο “φύλαξε τα δάκρυα σου/ για την πιο πικρή χαρά σου/ το μυστήριο της ζωής/ να προσκυνάς”, το “Καράβι στον τοίχο” που μαζί με τον “Ίλιγγο” παρακαλάω να τα πει ο Σωκράτης έστω σε μια συναυλία του, τους “Μύστες της ερήμου”, το “Μονοπώλιο”, τον “Ακροβάτη” που θα μπορούσε να είναι ποίημα γραμμένο στις φλέβες μου, την “Κόλλα λευκή” και “Το θαύμα” που αποτελούν θαύμα στιχουργικής και μουσικής χωρίς καμία υπερβολή. Είδατε πως το μόνο που κατάφερα ήταν να αφήσω 5 τραγούδια έξω από τα 14 που περιέχει ο δίσκος. Και το έκανα με πόνο καρδιάς.

  Ο Σωκράτης είναι από τα ιερά τέρατα της μουσικής που με μύησαν τόσο στα δικά τους τραγούδια, όσο και σε αυτά άλλων. Άρχισα να εκτιμώ τραγούδια που μέχρι τότε μου φαίνονταν αδιάφορα. Άρχισα να συγκινούμαι με τον Άκη Πάνου, τον Μανώλη Αγγελόπουλο, τον Στέλιο Καζαντζίδη, τον Βασίλη Τσιτσάνη, τον Απόστολο Καλδάρα και πολλούς άλλους. Δεν ξέρω γιατί και πως κατάφερε να το πετύχει αυτό σε εμένα. Κι ούτε με ενδιαφέρει να το ανακαλύψω. Μου φτάνει που τώρα πια ακούω “Το θολωμένο μου μυαλό” και νταλκαδιάζω.

  Όποιος δεν έχει πάει σε συναυλία του νομίζει ότι θα κόψεις φλέβα. Αυτό που απαντάω τώρα πια σε αυτούς είναι: ελάτε έστω σε μια συναυλία του και μετά θα μου πείτε.

  Η πρώτη φορά ήταν στην Τεχνόπολη στην Αθήνα το 2016. Σεπτέμβρης. Ο καιρός ήταν συννεφιασμένος καθ' όλη την διάρκεια της ημέρας. Όταν περάσαμε την πόρτα ο ουρανός ήταν πεντακάθαρος. Ο Σωκράτης μας ευχαρίστησε που διώξαμε την βροχή. Και το γλέντι ξεκίνησε.

Όσα βιντεάκια και να δεις στο διαδίκτυο από τις συναυλίες του Σωκράτη δεν μπορείς να νιώσεις αυτό που συμβαίνει από κάτω. Το έχουν πει πολλοί και το επιβεβαιώνω κι εγώ. Πέρα απ' το γεγονός ότι τραγουδάει 4-5 ώρες ασταμάτητα (ενίοτε με ένα δεκάλεπτο διάλειμμα) χωρίς πρόγραμμα και με εμπνεύσεις της στιγμής, οι χιλιάδες φωνές που ακούγονται σαν μία σε όλα τα τραγούδια και τα χέρια που αγκαλιάζουν όποιο σώμα βρουν χωρίς ντροπή είναι κάτι που νομίζω δεν χωράει σε οποιαδήποτε περιγραφή. Όλοι γινόμαστε ένα μεταξύ μας και με τον Σωκράτη και με όλους τους μουσικούς του και πετάμε σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει πέρα από αυτή την μεθυσμένη λαοθάλασσα.

  Το ίδιο συμβαίνει και στους κλειστούς χώρους το χειμώνα, όπου ο κόσμος είναι λιγότερος, αλλά ταυτόχρονα η παρέα μεγαλύτερη. Ο Σωκράτης καθιστός σε ένα σκαμπό με την κιθάρα, το τσιγάρο και το ποτό του αφηγείται ιστορίες και σκέψεις της στιγμής, που τα θυμόμαστε μετά και νιώθουμε κάπως περήφανοι.

  Άλλο ένα μεγάλο κομμάτι του Σωκράτη Μάλαμα, που μερικοί από εμάς λατρεύουμε, είναι οι συνεντεύξεις του. Οι λέξεις που χρησιμοποιεί, ο τρόπος που εκφράζεται, οι σκέψεις και οι θεωρίες του σε κάνουν να τον αγαπήσεις ακόμα περισσότερο. Ειδικότερα, σε ηχογραφημένες συνεντεύξεις ραδιοφώνου, αυτή η βαθιά βελούδινη φωνή του, χαϊδεύει ένα γαλήνιο βαθύτερο συναίσθημα. Προσωπικά ακούω ή διαβάζω συνεντεύξεις του για να ηρεμήσω. Να σκεφτώ και να προβληματιστώ με αυτά που συμβαίνουν γύρω μου και μέσα μου. Είναι ένας ιδιαίτερος, ανεκτίμητος διαλογισμός που του είμαι βαθιά ευγνώμων.

  Κλείνοντας, νομίζω ότι χρωστάω και μια ξεχωριστή μνεία για ένα τραγούδι του Σωκράτη που αν δεν υπήρχε, ίσως να μην υπήρχα ούτε εγώ σήμερα.

  Πάλεψα σκληρά για να το μάθω στην κιθάρα κι όποτε το τραγουδώ κλείνω τα μάτια. Οι συγκυρίες εκείνης της ηλικίας που το άκουσα πρώτη φορά, με έκαναν να το αγαπήσω όσο τίποτε άλλο. Ήταν αυτό που έψαχνα τρόπο να αποτυπώσω κι ο Σωκράτης το είχε κάνει ήδη από το 1991. Είναι από εκείνα τα τραγούδια που δεν βαριέμαι ποτέ να παίζω και να ακούω. Ο τίτλος του μοιάζει παράταιρος, η μουσική του ξεκλειδώνει την μελαγχολία που σε ζεσταίνει κι αγαπάς, οι στίχοι του υποπτεύεσαι πως είναι κλεμμένοι από σκηνή κινηματογραφικής ταινίας.

Θυμάμαι τον πατέρα μου όταν το άκουσε πρώτη φορά και μου είπε: “Αυτό μάλλον είναι το τραγούδι μου.”

  Γιατί κάθε άνθρωπος, έστω και μια φορά σε όλη του τη ζωή, έχει νιώσει “αράχνη σε ακατοίκητο ουρανό”.

  Θα μπορούσα να γράψω τόσα κι άλλα τόσα για τον Σωκράτη Μάλαμα. Λέω όμως να σταματήσω εδώ και να περιμένω μέχρι το Σάββατο που θα τον ακούσω πάλι να φωνάζει κομμάτια του εαυτού μου που μόνο τα τραγούδια του ξέρουν να βρίσκουν και να ταρακουνούν.

Σ' ευχαριστώ Σωκράτη μου για πριν, για τώρα και για πάντα!

Θανάσης Πάνου
Φωτογραφία: Thanos Lainas Photography