Ο Οζ, ο Έκο κι ο λαβύρινθος

  Μια σκέψη, μια λέξη ή μια φράση μπορεί να σταθεί αφορμή για να γράψουμε ένα ποίημα, ένα κείμενο ή τουλάχιστον να κάνουμε έναν συνειρμό που θα μας οδηγήσει σε μια έκφραση καλλιτεχνική και μη. Θα αποφανθούμε ένα συμπέρασμα φωναχτά ή νοερά κι ίσως η αλληλεπίδραση να σταματήσει εκεί ή να συνεχίσει για καιρό ή να μείνει χαραγμένη για όσο ζούμε (μπορεί και για παραπάνω, αλλά αυτό δεν το ξέρουμε). Κι απ' την άλλη μπορεί η αφορμή και η αιτία ενός αποτελέσματος να παραμείνουν άγνωστα μέχρι το τέλος. Σ' αυτό το τελευταίο κρύβεται και η σαγήνη του ανθρώπινου αυθορμητισμού και του φυσικού ενστίκτου εν γένει. Φυσικά, η ανάλυση του εκάστοτε συλλογισμού και η ρύση που τον ακολουθεί, επηρεάζεται άμεσα από την ψυχολογική μας κατάσταση. Αυτό που είμαστε ξεκινάει από τη σκέψη, ένα τσουβάλι που έχει πολλούς σπόρους να μας δώσει για να μασήσουμε.

  Σήμερα όλα ξεκινούν από το βιβλίο του Άμος Οζ «Αγαπητοί Ζηλωτές» κι από την πεποίθησή του πως τίποτα δεν είναι μη αναστρέψιμο. Ο ίδιος το αναφέρει για την σημερινή κατάσταση ανάμεσα στο Κράτος του Ισραήλ και στο Παλαιστινιακό Κράτος. Στις σχέσεις ανάμεσα στους Εβραίους και τους Άραβες. Εμείς θα το χρησιμοποιήσουμε για τη ζωή.

  Πόσες φορές, αλήθεια, νιώθουμε ότι κατρακυλάμε σαν πέτρα σε απότομη βουνίσια πλαγιά και πως αυτό είναι μη αναστρέψιμο; Πόσες φορές νιώθουμε ότι είμαστε μακριά από τον εαυτό μας και η διαδρομή της επιστροφής μας φαίνεται μεγάλη και κακοτράχαλη;

  Έχουμε όλοι έτοιμη την απάντηση: πολλές.

  Όμως, τι θα γίνει αν σταθούμε ακίνητοι για λίγο κι αφήσουμε το χρόνο να κυλάει κι εμείς κοιτάξουμε πίσω την πορεία της δικιάς μας ζωής μαζί με τα σκαμπανεβάσματά της, από απόσταση; Και στην συγκεκριμένη ερώτηση τείνω να πιστεύω πως η λέξη-κλειδί είναι η τελευταία: απόσταση. Θυμάμαι χαρακτηριστικά στο βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο «Το όνομα του ρόδου» όπου ο ήρωας (του οποίου το όνομα μου διαφεύγει αυτή τη στιγμή) για να καταλάβει την πορεία ενός λαβυρίνθου, χρειάστηκε να μπει μόνο μία φορά σε αυτόν κι ύστερα ανακαλώντας στο μυαλό του την διαδρομή που είχε διανύσει -έξω απ' τον λαβύρινθο πια- σκιαγράφησε λεπτομερώς όλο το εσωτερικό του που φαινόταν τρομακτικά πολύπλοκο. Ο λόγος που κατάφερε ο ήρωας του βιβλίου να σχηματίσει τον λαβύρινθο ευρισκόμενος έξω απ' αυτόν, είναι απλός και ευνόητος: έχοντας διασχίσει ήδη μια φορά την πορεία του και όντας πλέον έξω απ' αυτόν, δεν είχε κανένα εξωγενή παράγοντα ούτε αντιπερισπασμό από το εσωτερικό του για να παρεκκλίνει ο ίδιος από το σκοπό του. Με άλλα λόγια και μιλώντας γενικά, όταν δεν υπάρχει τίποτα άλλο πέρα από τη μνήμη που να σε επηρεάζει θετικά ή αρνητικά στην ψυχολογία και το συναισθηματισμό σου, η ερμηνεία ενός γεγονότος ή μιας κατάστασης είναι πιο εύκολη και σίγουρα πιο διαυγής.

  Λαμβάνοντας υπόψη το παράδειγμα από το βιβλίο του Έκο μπορούμε πιο εύκολα να κατανοήσουμε γιατί η λέξη-κλειδί στην παραπάνω ερώτηση είναι η «απόσταση».Υπάρχει και μια άλλη φράση στο βιβλίο του Άμος Οζ και συγκεκριμένα στο τέλος του δεύτερου στοχασμού με τίτλο «Πολλά φώτα, όχι ένα φως» που σκέφτομαι πως τελικά ταιριάζει γάντι και στην κατακλείδα του παρόντος κειμένου. «Δεν μπορείς να κάνεις μια νέα αρχή χωρίς ένα πριν, και δεν μπορείς να πας μπροστά χωρίς μια νέα αρχή»*. Για τα νέα επόμενα τώρα -όπως θεωρώ πιο εύστοχο να αποκαλεί κανείς το μέλλον- χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε και να αποδεχτούμε το πριν και να ξεκινήσουμε τώρα με μικρά διστακτικά βήματα. Έτσι κι αλλιώς όπως έχουμε ξαναπεί, η ευτυχία βρίσκεται στο κυνήγι της και όχι στην κατάκτησή της**.

  Το θέμα είναι να γίνει η αρχή.

*Το βιβλίο του Άμος Οζ «Αγαπητοί Ζηλωτές» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Λουίζας Μιζάν

**Φράση του Αντώνη Σουρούνη

Θανάσης Πάνου