Έθιμα Ταφής - Hannah Kent

  Σε αυτό το blog δεν έχω γράψει ακόμα κείμενο, που να αφορά ένα βιβλίο εξ ολοκλήρου. Κακώς. Γιατί στα βιβλία οφείλω ένα μεγάλο μέρος του τρόπου σκέψης μου -της σκέψης μου της ίδιας- και του χαρακτήρα μου. Σαφώς οφείλω πολλά και στη μουσική, στα τραγούδια και στους δημιουργούς τους, για τα οποία έχω γράψει κάποια κείμενα, αλλά διάβασα και διαβάζω πολλά βιβλία που με στιγματίζουν. Βιβλία που με έκαναν να κλάψω, να γελάσω, να συγκινηθώ, να προβληματιστώ, να ηρεμήσω και ίσως να αλλάξω. Λέω ίσως γιατί δεν ξέρω αν η τέχνη καταφέρνει να σε αλλάξει. Δεν ξέρω καλά καλά αν ο άνθρωπος αλλάζει ποτέ. Ίσως αλλάζει. Και ίσως η τέχνη να το καταφέρνει σε βάθος χρόνου.

  Τις προηγούμενες τέσσερις μέρες, λοιπόν, διάβασα τα Έθιμα Ταφής της Hannah Kent. Είχα ακούσει τα καλύτερα λόγια γι' αυτό το βιβλίο. Εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2014 για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση και το αντίτυπο που έχω στα χέρια μου είναι της έκτης έκδοσης (Φεβρουάριος 2018).

  Το βιβλίο αφηγείται τις τελευταίες μέρες της Άγκνες Μάγκνουσντότιρ η οποία έχει καταδικαστεί σε θάνατο για την συμμετοχή της στη δολοφονία του εραστή της. Από τις φυλακές του Στόρα Μπόργκ μεταφέρεται στο Κορνσάου και συγκεκριμένα στο υποστατικό του Νομαρχιακού Υπαλλήλου Γιον Γιόνσον, στο ίδιο σπίτι με την γυναίκα του και τις δυο κόρες του. Η οικογένεια είναι τρομοκρατημένη καθώς ζει κάτω από την ίδια στέγη με μια φόνισσα. Ωστόσο η Άγκνες ζητάει ως πνευματικό της τον ιεροδιάκονο εφημέριο Θόρβαρδουρ Γιόνσον ή αλλιώς Τότι ο οποίος αψηφά τις εντολές του Νομαρχιακού Επιτρόπου Μπγιορν Μπλόνταλ για νουθεσίες και θρησκευτικό κήρυγμα στην κατηγορούμενη με σκοπό την μετάνοιά της και την αφήνει να μιλήσει για το παρελθόν της. Οι διάφορες δουλειές του αγροκτήματος αναγκάζουν την οικογένεια να δουλέψει πλάι πλάι με την Άγκνες. Η ιστορία της κατηγορούμενης σιγά σιγά ξεδιπλώνεται τόσο στις συναντήσεις της με τον εφημέριο όσο και με την κυρά του σπιτιού την Μαργκρέτ και συνειδητοποιούν όλοι σιγά σιγά ότι η πραγματικότητα δεν είναι αυτή που νόμιζαν. Όλα αυτά στην Βόρεια Ισλανδία του 1829.

  Η ιστορία μοιάζει ωραία και η υπόθεση απολαυστική. Κι αυτό μέχρι να δεις ότι αυτό που διαβάζεις βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία. Η Άγκνες Μάγκνουσντότιρ υπήρξε. Είναι η τελευταία κατάδικη που εκτελέσθηκε στην Ισλανδία. Ωστόσο οι φήμες που επικρατούν από τους ανθρώπους εκεί καθώς και τα άρθρα και οι μελέτες που έχουν γραφτεί έχουν αντίθετες απόψεις μεταξύ τους. Δεν νομίζω ότι το βιβλίο αυτό προσπαθεί να αθωώσει την Άγκνες. Όπως λέει και η συγγραφέας στο σημείωμά της στο τέλος του βιβλίου: “Το μυθιστόρημα ετούτο γράφτηκε για να αποτυπώσει μια πιο διφορούμενη εικόνα αυτής της γυναίκας.”. Και κατ' εμέ το πετυχαίνει άψογα. Κάποια από τα πρόσωπα του βιβλίου είναι φανταστικά, κάποια αληθινά πρόσωπα παραλείφθηκαν, κάποια ονόματα άλλαξαν, αλλά τα περισσότερα πρόσωπα υπήρξαν στην πραγματικότητα όπως ο Νομαρχιακός Επίτροπος Μπγιορν Μπλόνταλ, τα περισσότερα μέλη της οικογένειας του Κορνσάου και ο ιεροδιάκονος εφημέριος Θόρβαρδουρ Γιόνσον.

  Η ιστορία είναι συγκινητική και αγωνιώδης ως το τέλος. Η Hannah Kent, αν και νέα, κατάφερε να γράψει ένα “αυριανό κλασικό” όπως μ' αρέσει να τα ονομάζω. Η γραφή της απλή και γλαφυρή με μια απολαυστική αφηγηματική ροή.

  Συστήνω το βιβλίο ανεπιφύλακτα. Το μυστήριο σε συνδυασμό με την ποιητική γλώσσα της Hannah Kent στις σκέψεις της μελλοθάνατης καθώς και την σταδιακή μεταβολή της αντιμετώπισής της από την οικογένεια του Κορνσάου (και λαμβάνοντας υπόψη ότι όλο αυτό πρόκειται για κάτι αληθινό), καθιστούν τα Έθιμα Ταφής ένα από τα σημαντικότερα βιβλία των τελευταίων χρόνων και φυσικά της εποχής μας.

Θανάσης Πάνου
Το βιβλίο της Hannah Kent Έθιμα Ταφής κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου.